1923-1929 Yılları Arasındaki Önemli Olaylar ve Tarihleri.

 

1923                                                                

    

27 Ekim 1923 : 25 Ekim 1923 günü Çankaya Köşkü’nde varılan karar gereğince Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin son Bakanlar Kurulu Başkanı Ali Fethi (Okyar) Bey , bütün arkadaşları ile birlikte Meclise istifalarını verdiler.Bakanlar kurulunu o tarihe kadar Meclis seçiyordu. Siyasi buhrandan orduyu dışarı da tutmak için,o zaman hükümete dahil bulunan Genel Kurmay Başkanının istifa etmemesi uygun görülmüştü.Kabinenin topluca görevden çekilmesi,Gazi Mustafa Kemal Paşanın muhaliflerinin bir liste üzerinde birleşememeleri, Cumhuriyetin gelmekte olduğuna bir işaret sayılabilirdi..

29 Ekim 1923 : TBMM’nin şimdi müze olan o zamanki küçük tarihi binasında saat:20.30 sıralarında Çorum Milletvekili İsmet (Eker) Beyin Başkanlığında 159 Milletvekili ile birlikte ittifakla şu karar alınmıştır; "Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir."                                   

Türkiye Cumhuriyeti Başkanlığı için yapılan oylamaya 158 kişi katılmış ve Cumhurbaşkanlığına oy birligi ile Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa seçilmiştir.    (Gazi Paşa oylamaya katılmamıştır).

Cumhuriyetin ilanı o akşam bütün imkansızlıklar içinde yurda duyurulmuş ve gece yarısından sonra 101 pare top atılarak şenlik yapılmıştır.

30 Ekim 1923 : İsmet (İnönü) Paşa Başbakan ünvanı ile kabineyi kurmak ile görevlendirildi.Kabine TBMM tarafından oy birliği ile onaylandı.

Başbakan : İsmet Paşa (Malatya)

Şer’iye Vekili : Mustafa Fevzi Efendi (Saruhan) (Sonradan bu bakanlık kaldırıldı,yerine Diyanet İşleri başkanlığı kuruldu)

Umumiye Vekili : Müşir (Mareşal ) Fevzi Paşa (Çakmak ) (İstanbul) (O tarihlerde Genel Kurmay Başkanlığı kabineye dahildi )

İktisat Vekili : Hasan (Saka )Bey (Trabzon)

Dahiliye Vekili : Recep (Peker ) Bey (Kütahya)

Müdafa-i Milliye Vekili : Kazım (Özalp) Paşa (Balıkesir)

Adliye Vekili : Seyit Bey (İzmir)

Maarif Vekili : Safa Bey (Adana)

Nafıa Vekili : Muhtar Bey (Trabzon)

Sıhhiye Vekili : Dr. Refik (Saydam) Bey (İstanbul)

İmar ve İskan Vekili : Mustafa Necati Bey (İzmir)

Maliye Vekili : Hasan Bey (Gümüşhane)

31 Ekim 1923 : 3 Eylül 1914'de ilan edilen Seferberlik kaldırıldı .

1 Kasım 1923 : Fethi (Okyar) Bey (1880-1943) TBMM Başkanlığına seçildi.

10 Kasım 1923 : İstanbul Barosu Başkanı Lütfü Fikri Bey’in “Şimdide Hilafet Meselesi” başlıklı yazısı Tanin ve bazı gazetelerde yayınlandı.Yazar, İstiklal Mahkemesinde idam istemiyle yargılandı ve 5 yıla mahkum oldu.Bu ceza, daha sonra TBMM tarafından affedildi.

19 Kasım 1923 : Gazi Mustafa Kemal Paşa, Halk Fırkası Genel Başkan Vekilliği’ni İsmet Paşa’ya devretti.

24 Kasım 1923 : Hindistan’daki İsmaili Mezhebi cemaat lideri Muhammed Ağa Han (1887-1957)  ile Emir Ali, Hilafet ve Halifenin siyasi durumunun korunmasıyla ilgili olarak İsmet Paşa’ya mektup gönderdiler.

5 Aralık 1923 : Ağa Han’ın, İsmet Paşa’ya gönderdiği mektup, Paşa’nın eline geçmeden İstanbul gazetelerinin bazılarında yayınlandı.

8 Aralık 1923 : İstanbul’da, Ağa Han’ın mektubu dolayısıyla gazetecileri yargılayacak olan İstiklal Mahkemesinin üyeleri belli oldu.

9 Aralık 1923 : İstanbul’da gazeteciler tutuklandı.

15 Aralık 1923 : İstanbul İstiklal Mahkemesinde gazetecilerin yargılanmasına başlandı.

26 Aralık 1923 : Cumhuriyetin ilanı dolayısıyla genel af kabul edildi.

 

1924                                                                 

 

2 Ocak 1924 : Cuma günü hafta tatili olarak kabul edildi.

22 Ocak 1924 : Gazi Mustafa Kemal Paşa, Halife’nin tutumunu İsmet Paşa’ya şikayet etti.

14 Şubat 1924 : G. M. Kemal Paşa ile İsmet Paşa’nın, Hilafetin Kaldırılmasıyla ilgili konuşmaları

- İstanbul’dan kalkan deneme uçağı 3 saatte Ankara’ya vardı.

15 Şubat 1924 : Harp Oyunları sebebiyle İzmir’de bulunan G. M. Kemal Paşa başkanlığında, Başbakan İsmet Paşa, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi Paşa, Ordu ve Kolordu komutanları toplandı, toplantı sonucunda dört önemli karar alındı;
1-Halifeliğin kaldırılması
2-Şer'iye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması
3-Eğitim ve öğretimin birleştirilmesi
4-Genel Kurmay Başkanlığının Bakanlar Kurulunun dışına çıkartılması

22 Şubat 1924 : Mustafa Kemal Paşa İzmir’de konuştu; “Bizim Cumhuriyetimiz yalnız halkın isteğine ve ordunun delaletine hürmet eder.”

23 Şubat 1924 : Milletvekili maaşlarının 300 liraya çıkarılması hakkındaki kanun kabul edildi.

27 Şubat 1924 : TBMM tarafından Halifeliğe seçilen Abdülmecit Efendi (1868-1944) ’nin Cuma Selamlığına cüppe ve Fatih’in kavuğu ile çıkma isteği, garip bulunarak kabul edilmedi.

2 Mart 1924 : Halk Fırkası Grup toplantısında; Şer’iye (Diyanet) ve Evkaf (Vakıflar) Vekaletleri’nin kaldırılmasına ve öğretimin birleştirilmesine karar verildi.

3 Mart 1924 : Hilafetin kaldırılması. Urfa Milletvekili ‘Şeyh’ unvanlı Saffet Efendi ile 50 arkadaşının ‘Hilafetin kaldırılmasına ve Osmanlı Hanedanı mensuplarının Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışına çıkarılmasına’ dair verdikleri önerge görüşülüp kabul edildi. Bu karar aynı gün İstanbul Valisi Haydar Bey ve Polis Müdürü Sadettin Bey tarafından Halife’ye bildirildi.Akşam saatlerinde de Emniyet Genel Müdürü Muhittin (Üstündağ) Bey tarafından uygulandı.

- Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi. Bu kanunla bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlanıyor, ayrıca İstanbul Darülfünun’a bağlı bir İlahiyat Fakültesi açılması kararlaştırılıyordu.

- Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

4 Mart 1924 : İstanbul Müftülüğü yayınladığı bir bildiriyle; Cuma namazlarında okunan hutbede, Halifenin adı yerine Millet ve Cumhuriyetten söz edilmesini ve Milletle, Cumhuriyetin saadet ve tealisi için dua edilmesi gereğini ilgililere bildirdi.

5 Mart 1924 : İsmet (İnönü) Paşa tarafından yeni kabine kuruldu.

8 Mart 1924 : Mehakim’i Şer’iye’nin ilgasina ve Mehakimin Teşkilatina ait ‘Ahkami Mukaddil Kanun’ kabul edildi.Bu suretle dini mahkemeler kaldırıldı ve bir kısım mahkemelerin birleştirilmesi sağlandı.

11 Mart 1924 : Diyarbakır-Ergani demiryolu inşasına ait kanun kabul edildi.

23 Mart 1924 : TBMM, Cumhurbaşkanı’nın Meclisi feshetme hakkını kabul etmedi.

- Samsun-Sivas-Ankara demiryolu inşasına ait kanun kabul edildi.

3 Nisan 1924 : Hakimlerin kıyafetlerine dair kanun kabul edildi.

13 Nisan 1924 : 1.Dünya Savaşı liderlerinden;Talat, Cemal ve Bahattin Şakir Paşaların ailelerine maaş bağlanması hakkındaki kanun kabul edildi.

- Türk-Alman Dostluk Antlaşması imzalandı.

16 Nisan 1924 : Savaş sırasında düşmana yardım etmiş olanlar için ‘Genel Af’ kanunu kabul edildi.

20 Nisan 1924 : Teşkilat-i Esasiye Kanunu (Anayasa) kabul edildi. 20 Ocak 1921 gün ve 84 sayı ile kabul edilen Anayasaya, 29 Ekim 1923 gün ve 364 sayı ile ilave edilen ‘Ek Madde’ ile yönetim şekli Cumhuriyete dönüştürülmüştü.

30 Nisan 1924 : Diyanet İşleri Başkanlığına; Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara Hükümeti’ni destekleyen, İstanbul Hükümeti’nin Kurtuluş Hareketini kötüleyen fetvalarına karşılık veren, büyük din adamı vatanperver Mehmet Rıfat (Börekçi) Bey (1861-1941) atandı. 1. Dönemde 6 ay kadar Menteşe Milletvekilliği de yapan Mehmet Rıfat Bey ölümüne kadar bu görevde kaldı.

7 Mayıs 1924 : İstanbul’da Cumhuriyet gazetesi yayınlanmaya başladı.

26 Ağustos 1924 : İş bankası kuruldu. Genel Müdürlüğüne eski İktisat Vekili Celal (Bayar) Bey atandı.

1 Eylül 1924 : Musiki Muallim Mektebi kuruldu.

11 Eylül 1924 : Bursa Ticaret Borsası kuruldu.

22 Eylül 1924 : Mustafa Kemal Paşa eşi Latife Hanım ile beraber Samsun’u ziyaret etti. İstiklal Ticaret Okulunda öğretmenlere yaptığı konuşmada; “Dünyada her şey için, uygarlık için, hayat için, başarı için, en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlmin ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir, delalettir.” dedi.

25 Ekim 1924 : Türk düşünürü ve yazar Ziya Gökalp (doğumu:1875) öldü.

26 Ekim 1924 : Ordu komutanlarının politika ile uğraşmalarından doğan siyasi buhranın yoğunlaşması.Belli başlı ordu komutanlarının Meclise katılmaları.Bu arada Kazım Karabekir Paşa, Ordu Müfettişliğinden istifa etti, yerine Ali Sait Paşa atandı.

30 Ekim 1924 : Mustafa Kemal Paşa, Ordu Komutanlarından TBMM'deki yerlerinden istifa etmelerini istedi. Ali Fuat Paşa, Ordu Müfettişliğinden çekildi. Cafer Tayyar Paşa Milletvekilliğini tercih etti.Cevat Paşa, her iki görevden de çekildi.

1 Kasım 1924 : Mustafa Kemal Paşa, TBMM’nin 2.dönem 2.toplantı yılını, Meclisin yeni binasında açtı. Fethi (Okyar) Bey yeniden Meclis Başkanlığına seçildi.İsmet Paşa kabineyi kurmakla görevlendirildi.

9 Kasım 1924 : İsmet Paşa Kabinesi 19’a karşı 147 oyla güven aldı.

- 10 Milletvekili Halk Fırkasından ayrılarak ‘Terakkiperver Cumhuriyet Fırka’yı kurdular.

10 Kasım 1924 : Halk Fırkasının adı Cumhuriyet Halk Fırkası olarak değiştirildi.

20 Kasım 1924 : İsmet Paşa Başbakanlıktan çekildi. Fethi (Okyar) Bey Kabineyi kurmakla görevlendirildi.

26 Kasım 1924 : Kazım (Özalp) Paşa, TBMM Başkanlığına seçildi.

27 Kasım 1924 : Fethi Bey Kabinesi oybirliği ile güven oyu aldı.
İçişleri Vekili :Recep (Peker) Bey
Dışişleri Vekili : Şükrü (Kaya) Bey

8 Aralık 1924 : Terakkiperver Cumhuriyet Fırka Başkanlığına Kazım Karabekir Paşa, Genel Sekreterliğine de Ali Fuat Paşa seçildi.

20 Aralık 1924 : Kırkkilise adı Kırklareli olarak değiştirildi.

29 Aralık 1924 : Bahriye Vekilliği (Deniz Kuvvetleri Bakanlığı) kurulması kararlaştırıldı. Üsküdarlı İhsan Bey ilk Vekilliğe atandı.

 

1925                                                                

 

7 Ocak 1925 : Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Sekreterliğine Recep (Peker) Bey Tayin edildi.

13 Ocak 1925 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Halit Paşa, Meclis’te Afyon Milletvekili Ali (Çetinkaya) Bey tarafından kaza sonucu tabanca ile vurularak öldürüldü.

30 Ocak 1925 : Patrik Konstantin (6.) sınırdışı edildi.

11 Şubat 1925 : Şeyh Sait isyanı. Eski adi ‘Genç’ olan Bingöl ilinin Ergani ilçesine bağlı Eğil bucağının Pınar köyünde başlayan ayaklanma, ilk olarak Elazığ ve oradan da Diyarbakır’a sıçradı.

16 Şubat 1925 : Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) kuruldu.

17 Şubat 1925 : Aşar vergisi kaldırıldı. (Köylüyü büyük sıkıntıya sokan bu vergi ürünlerden onda bir oranında alınıyordu.)

24 Şubat 1925 : Şeyh Sait isyanı büyüyor. Elazığ, asiler tarafından işgal edildi.

25 Şubat 1925 : ‘Dinin politik amaçlarla suiistimal edilemeyeceği’ hakkında kanun kabul edildi.

28 Şubat 1925 : Doğudaki isyan dolayısıyla Meclis’te gizli celse yapıldı.

2 Mart 1925 : Fethi Bey kabinesine 60’a karşi 93 oyla güvensizlik verildi, kabine çekildi.

- İsmet Paşa 2. kabinesini kurdu.
İçişler Vekili        : Cemil Bey
Dışişleri Vekili     : Tevfik Rüştü (Aras) Bey
Milli Savunma V. : Recep (Peker) Bey

3 Mart 1925 : Asiler Ergani’yi işgal etti.

4 Mart 1925 : Takrir-i Sükun Kanunu (578 sy.) ile hükümete 2 yıl için olağanüstü yetki verildi. Bu kanunla Meclis biri isyan bölgesinde biride Ankara’da olmak üzere iki tane İstiklal Mahkemesi kurdu. Ankara’daki mahkemenin verdiği ölüm cezaları için Meclis onayı gerekirken, Doğuda kurulan Mahkemenin kararları hemen uygulanacaktı.

- İsmet Paşa kabinesi 23 oya karşı 154 oyla güven aldı.

6 Mart 1925 : İstanbul’da 6 gazete ve dergi Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.

8 Mart 1925 : Diyarbakır ve dolaylarında asilerle Türk Silahlı Kuvvetleri arasında şiddetli çarpışmalar başladı.

12 Nisan 1925 : Doğu isyanının elebaşlarından Şeyh Said yakalandı.

13 Nisan 1925 : Ankara İstiklal Mahkemesinin emriyle Terakkiperver Fırkası üyelerinin evleri arandı.

16 Nisan 1925 : Tanin gazetesi kapatıldı.

17 Nisan 1925 : Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey tutuklandı.

20 Nisan 1925 : Sıkıyönetim 7 ay daha uzatıldı.

- İstiklal Mahkemelerinin çalışmaları 6 ay daha uzatıldı.

1 Mayıs 1925 : Adana’da şiddetli bir deprem oldu.

5 Mayıs 1925 : Ankara’da, Mustafa Kemal Paşa tarafından ‘Gazi Çiftliği’ adı verilen, çiftliğin kurulmasına başlandı.

7 Mayıs 1925 : Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey’e Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından ömür boyu Çorum İlinde sürgün cezası verildi.

3 Haziran 1925 : Ankara İstiklal Mahkemesinin teklifi ile, Takrir-i Sükun Kanunu’na dayanılarak Terakkiperver Fırka’nın kapatılmasına Bakanlar Kurulu karar verdi.

21 Haziran 1925 : Türkiye-Yunanistan Antlaşması Ankara’da imzalandı.

29 Haziran 1925 : Diyarbakır İstiklal Mahkemesi, Şeyh Said ile 46 yandaşını ölüme mahkum etti.Güney bölgesinde tekkeler kapatıldı.Ölüm kararları ertesi günü yerine getirildi.

5 Ağustos 1925 : Gazi Mustafa Kemal Paşa, Latife (Uşaklıgil) Hanımdan ayrıldı. (29 Ocak 1923’te evlenmişlerdi.)

11 Ağustos 1925 : Ahmet Emin (Yalman) Bey tutuklandı ve Vatan gazetesi kapatıldı.

25 Ağustos 1925 : Gazi Mustafa Kemal Paşa,Kastamonu Belediye salonunda halka seslendi;    “... Biz her yönden medeni insan olmalıyız. Çok acılar gördük.Bunun sebebi, dünyanın durumunu anlamayışımızdır. Fikrimiz, zihniyetimiz tepeden tırnağa kadar medeni olacaktır. Şunun bunun sözüne ehemmiyet vermeyeceğiz. Bütün Türk ve İslam alemine bakın; zihniyetlerini, fikirlerini medeniyetin emrettiği değişme ve yükselmeye uyduramadıklarından ne büyük felaket ve ıstırap içindedirler. Bizim de şimdiye kadar geri kalmamız ve en nihayet son felaket çamuruna batışımız bundandır... Behemehal ileri gideceğiz, buna mecburuz. Millet açık olarak bilmelidir, medeniyet öyle kuvvetli bir ateştir ki, ona uzak kalanları yakar, mahveder. İçinde bulunduğumuz medeniyet ailesinde, layık olduğumuz mevkii bulacak ve koruyacak ve onu yücelteceğiz. Refah, saadet ve insanlık bundadır...”

27 Ağustos 1925 : Gazi Paşa, İnebolu Türk Ocağı’nda, fes ve çarşaf ile ilgili konuşma yaptı; “Efendiler! Türkiye Cumhuriyetini tesis eden Türk halkı, medenidir.Fakat ben, sizin öz kardeşiniz, arkadaşınız, babanız gibi söylüyorum. Medeniyim diyen Türkiye Cumhuriyeti halkı, fikriyle, zihniyetiyle medeni olduğunu ispat ve izhar etmek mecburiyetindedir... Bizim kıyafetimiz medenimidir? (Hayır sesleri). Bizim kıyafetimiz medeni ve beynelmilel midir? (Hayır sesleri).”

28 Ağustos 1925 : Gazi Paşa, Taşköprü’yü ziyaret etti. Halkla kıyafet konusunda konuştu. Ertesi günü gençler ve memurlar terzilerin bezden diktikler şapkalarla dolaşıyorlar ve fesli kimseleri Kasabaya sokmuyorlardı.

30 Ağustos 1925 : Gazi Paşa, Kastamonu gezisinin son gününde halka tekrar seslendi; “Efendiler ve ey Millet! İyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti, şeyhlerin, dervişlerin müritleri ve mensuplarının memleketi olamaz. En doğru ve en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır.”

1 Eylül 1925 : 1.Tıp Kongresi, Ankara’da yapıldı.

2 Eylül 1925 : Tekke ve türbelerin kapatılmasına, dini kıyafetlere ve memurların şapka giymesine dair Bakanlar Kurulu kararı yayınlandı.

4 Eylül 1925 : İstanbul’da, Taksim’de yapılan bir baloya ilk defa Müslüman kadınlar katıldı.

13 Eylül 1925 : Gazi M. Kemal Paşa, İstiklal Mahkemeleri tarafından vatana ihanet suçu ile mahkum edilen gazetecileri affetti

23 Eylül 1925 : Gazi M. Kemal Paşa,Samsun’da İstiklal Ticaret Okulu’nda verilen çayda öğretmenlere seslendi; ”Dünyada her şey için, maddiyat için, maneviyat için, hayat için, muvaffakiyet için en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir...
En mühim, en esaslı nokta, terbiye meselesidir.Terbiyedir ki bir milleti ya hür, ya müstakil, şanlı, ali bir heyeti içtimaiye halinde yaşatır, ya da bir milleti esaret ve sefalete terk eder...”

5 Ekim 1925 : İstanbul Darphanesinde ilk Cumhuriyet altını basıldı.

14 Ekim 1925 : Türkiye’de ilk betonarme köprü, Menderes Nehri üzerinde yapıldı.

15 Ekim 1925 : İstanbul Erkek Lisesi 10. sınıf öğrencilerinin, arapça öğretmeni Tahir Bey’in sandalyesine iğne yerleştirmeleri ve suçluyu söylememeleri üzerine olay büyüdü. Basın günlerce bu konuyu işledi. Disiplin Kurulu sınıfın tüm mevcudu olan 46 öğrenciye, okuldan uzaklaştırma cezası verdi. Karar, Bakanlıkça da onaylandı. Öğrencilerin cezası ertesi sene affedilerek tekrar okullarına dönmelerine izin verildi.

21 Ekim 1925 : 1926 yılı bütçesinde gelir 218 milyon TL olarak hesaplandı.

2 Kasım 1925 : Kastamonu Halkı, Gazi Paşa Hazretlerinin ömrü boyunca Cumhurbaşkanı kalmaları için TBMM’ye teklifte bulundular.

16 Kasım 1925 : Samsun-Sivas ve Ankara-Kayseri-Sivas demiryollarının inşasına dair kanun kabul edildi.

21 Kasım 1925 : TBMM tarafından sıkıyönetim 1 yıl uzatıldı.

25 Kasım 1925 : Şapka kanunu kabul edildi (bir tane red oyu kullanıldı).

- Erzurum’da bazı gericilerin gösteri yapmaya kalkışmaları üzerine şehirde 1 ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. 80 kişi tutuklandı. Tutuklananlardan bazıları ölüm cezasına çarptırıldı.

27 Kasım 1925 : Maraş’ta gericilerin gösterisi. 40 kişi tutuklandı.

28 Kasım 1925 : Rize’de gericilerin gösterisi. 82 kişi tutuklandı, 8 kişi ölüm cezasına çarptırıldı.

29 Kasım 1925 : Sivas’ta gericilerin gösterisi anında bastırıldı.

30 Kasım 1925 : Tekke ve zaviyelerle, türbelerin kapatılmasına ve türbedarlıklarla birtakım unvanların yasaklanmasına ve kaldırılmasına dair kanun kabul edildi.

9 Aralık 1925 : Memur üniformalarının yerli malı olmasına dair kanun kabul edildi.

17 Aralık 1925 : Türkiye-SSCB arasında Tarafsızlık Antlaşması Paris’te imzalandı. (7.11.1945’te Sovyetler tarafından bozuldu.)

21 Aralık 1925 : Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Bey’in yerine Necati Bey atandı.

26 Aralık 1925 : Günün 24 saate taksimine dair kanun kabul edildi. 

 

1926                                                                 

 

1 Ocak 1926 : Takvim ve saatte yapılan değişiklik yürürlüğe girdi.

10 Ocak 1926 : Ankara İstiklal Mahkemesi, Albay Osman ve yardımcılarını karışıklık çıkarmak suçundan ölüme mahkum etti.

14 Ocak 1926 : Bayındırlık Vekili Süleyman Sırrı Bey öldü, yerine Behiç Bey atandı.

18 Ocak 1926 : İstanbul Belediye Başkanı Op. Emin Bey öldü, yerine Muhittin (Üstündağ) Bey atandı.

30 Ocak 1926 : İstanbul Milletvekili Dr. Adnan (Adıvar) milletvekilliğinden istifa etti.

11 Şubat 1926 : İstanbul’da Milliyet gazetesi yayınlanmaya başladı.

13 Şubat 1926 : Konya’da Mevlana Celaledden-i Rumi Türbesinin Müze haline getirilmesine karar verildi.

17 Şubat 1926 : Türk Medeni Kanunu kabul edildi. Bu kanunla evlenme işleminin, evlendirme memuru tarafından yapılacağı hükme bağlandı.

28 Şubat 1926 : İstiklal Mahkemelerinin çalışmaları 7 Eylül 1926 tarihine kadar uzatıldı.

1 Mart 1926 : Türk Ceza Kanunu kabul edildi.

13 Mart 1926 : M. Kemal Paşa’nın anıları Hakimiyet ve Milliyet gazetelerinde yayınlanmaya başladı.

14 Mart 1926 : İstanbul Milletvekilliğinden istifa eden Dr. Adnan (Adıvar)’ın yerine 9.Kolordu eski Komutanlarından İhsan Paşa seçildi.

18 Mart 1926 : Antalya’da deprem.

22 Mart 1926 : Türk Dili Akademisine dair kanun kabul edildi.

- Müskirat inhisarının (İçki tekeli) devlete geçmesine dair kanun kabul edildi.

1 Nisan 1926 : 30 Ağustos’un Zafer Bayramı olarak kabulü hakkındaki kanun kabul edildi.

10 Nisan 1926 : İktisadi kurumlarda yazışmanın Türkçe yapılmasına dair kanun kabul edildi.

11 Nisan 1926 : Kabine, İtalya Başbakanı Mussolini’nin Doğu Akdeniz ile ilgili demeci üzerine, kısmi seferberlik kararı aldı.

17 Nisan 1926 : Ankara’da, Musul konusu ile ilgili görüşmelere başlanıldı.

19 Nisan 1926 :Türkiye sahillerinde nakliyat-ı bahriye (Kabotaj) ve limanlarla, karasuları dahilinde icra-yı sanat ve ticaret hakkındaki kanun kabul edildi. (1 Temmuz 1926’dan itibaren Kabotaj Bayramı olarak kutlanacaktır.)

26 Nisan 1926 : İranlılarla evlenmeyi yasaklayan kanunun kaldırılması hakkındaki kanun kabul edildi.

30 Nisan 1926 : Samsun-Kavak demiryolu hizmete açıldı.

16 Mayıs 1926 : Son Osmanlı Padişahı, 6. Mehmet Vahdettin, İtalya’nın San Remo şehrinde öldü. (doğumu:1861). Osmanlının 36. ve son padişahıdır, Abdülmecit’in en küçük oğludur.

17 Mayıs 1926 : İstanbul’da, Turkische Post gazetesi yayınlanmaya başladı.

- Ticaret Vekili Ali Cenani Bey’in yerine Rahmi Bey atandı.

18 Mayıs 1926 : İstiklal Mahkemeleri’nin görev süresi 7 Mart 1927 tarihine kadar uzatıldı.

21 Mayıs 1926 : Musul Antlaşması kabul edildi.

26 Mayıs 1926 : İstiklal Savaşı’na katılmayan memurların işten çıkarılmasına dair kanun kabul edildi.

28 Mayıs 1926 : İzmir Ödemiş’te İlk Kurşun Anıtı törenle açıldı.

31 Mayıs 1926 : Türkiye-SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) Antlaşması imzalandı.

5 Haziran 1926 : Ankara’da, Türkiye-İngiltere-Irak arasında Musul Antlaşması imzalandı.

15 Haziran 1926 : İzmir seyahati sırasında Gazi M. Kemal Paşa’ya suikast hazırlığında olan eski Lazistan Milletvekili Ziya Hurşit ve adamları, kendilerini suikasttan sonra Yunanistan’ın Sakız adasına kaçıracak olan motorcu Şevki’nin İzmir Valisi Kazım Dirik’e ihbarıyla yakalandılar.

18 Haziran 1926 : Ankara İstiklal Mahkemesi, İzmir’de görevlendirildi.

20 Haziran 1926 : Suikast girişimiyle ilgili olarak, Ankara’da İstiklal Mahkemesi’nin talimatıyla geniş ölçüde tutuklamalar yapıldı. Tutuklananlar arasında Milletvekillerinin ve Ordu Komutanı Paşaların da bulunması heyecanı artırdı. Şark Fatihi Kazım Karabekir Paşa da tutuklananlar arasında idi. Başbakan İsmet Paşa, Emniyet Müdürüne emir vererek Kazım Karabekir Paşa’yı serbest bıraktırdı. TBMM’nin kararı olmadan Milletvekillerinin tutuklanmaması lazımdı. İstiklal Mahkemesi ise; “TBMM adına yargı yetkisini kullandığını...” ileri sürerek, işine karışan İsmet Paşa’nın da tutuklanmasına karar verdi.

26 Haziran 1926 : Antalya’da deprem.

1 Temmuz 1926 : Türkiye, Uluslararası Cenevre Antlaşması’na katıldı.

- Kabotaj Bayramı kutlandı.

4 Temmuz 1926 : Kazım Karabekir Paşa ve Ali Fuat Paşa, İzmir’de İstiklal Mahkemesi’nde sorguya çekildiler.

5 Temmuz 1926 : İstiklal Mahkemesi ile araları açılan Başbakan İsmet Paşa, tutuklama kararı üzerine, Mustafa Kemal Paşa’nın tavsiyeleriyle İzmir’e geldi.İstiklal Mahkemesi heyetiyle ayrı ayrı görüştü. Yapılmakta olan işlemlerin usule uygun olduğu taraflarca kabul edildi.

13 Temmuz 1926 : İzmir suikastı karara bağlandı: Eski Lazistan Milletvekili Ziya Hurşit, İzmir Milletvekili Şükrü, Saruhan Milletvekili Halis Turgut, İstanbul Milletvekili İsmail Canbulat, Erzurum Milletvekili Emekli Tümgeneral Rüştü Paşa (Kurtuluş Savaşı Komutanlarından), Trabzon Milletvekili Hafız Mehmet, Sarı Efe Edip, Emekli Teğmen Çopur Hilmi, Emekli Baytar Albay Rasim, Laz İsmail, Gürcü Yusuf, Eski Ankara Valisi Abdülkadir ve Kara Kemal, ölüm cezasına çarptırıldılar.

Kazım Karabekir Paşa, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Refet (Bele) Paşa, Cafer Tayyar Paşa, Mersinli Cemal Paşa ve Milletvekilleri Faik Bey, Sabit Bey, Halet Bey, Feridun Bey, Fikri Bey, Kamil Zeki Bey, Bekir Sami Bey, Besim Necati Bey, Münir Hüsrev Bey beraat ettiler.

13 ölüm cezası, gece yarısı infaz edildi. (Kara Kemal firarda, 27 Ağustos 1926 günü intihar etti.)

1 Ağustos 1926 : Ankara’da İstiklal Mahkemesi, suikast davasının 2. bölümüne başladı. Sanıkların çoğu eski İttihad ve Terakki Fırkası mensubuydu.

2 Ağustos 1926 : Lotus isimli Fransız gemisi, Türk sularında Bozkurt adlı Türk gemisini batırdı.Çarpışma, uluslararası bir davanın doğmasına sebep oldu.

26 Ağustos 1926 : Ankara İstiklal Mahkemesi kararını açıkladı: Eski Maliye Nazırı Cavid, Dr.Nazım, Milletvekili Hilmi, ölüm cezasına çarptırıldı. Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) beraat etti. Rauf (Orbay) ve eski İzmir Valisi Rahmi Bey gıyaben 10’ar yıl kalebentliğe mahkum edildiler. Salih Kaya ve Ali Osman da 10’ar yıl hapis cezası aldılar. Diğer 37 sanık ise beraat ettiler. Ölüm kararları gece yarısı infaz edildi.

1 Eylül 1926 : İzmir suikastını haber veren Şevki’ye 6.500 lira ikramiye verildi.

11 Eylül 1926 : Ankara’da otomatik telefon işletmeye açıldı.

22 Eylül 1926 : İstanbul Kurtuluş’ta çıkan yangında 207 ev ve dükkan yandı.

26 Eylül 1926 : İstanbul’da Yıldız Gazinosu açıldı.

4 Ekim 1926 : Medeni Kanun, Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu yürürlüğe girdi.

- İstanbul Sarayburnu’nda heykeltıraş Kriepel tarafından yapılan Gazi heykeli törenle açıldı. (İlk Gazi heykeli.)

6 Ekim 1926 : Kayseri Uçak Montaj Fabrikası açıldı.

1 Kasım 1926 : Refet (Bele) Paşa, milletvekilliğinden çekildi.

22 Kasım 1926 : TBMM, Güneydoğu Anadolu’da sıkıyönetimi 23 kasım 1927 tarihine kadar uzattı.

26 Kasım 1926 : Alpullu Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

5 Aralık 1926 : İzmir’de Suikast davasında suçsuz bulunan Paşalar emekliye sevk edildi.

17 Aralık 1926 : Uşak Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

 

1927                                                                 

 

4 Ocak 1927 : Şair Süleyman Nazif (doğumu :1870) öldü.

18 Ocak 1927 : Lozan Barış Antlaşması, Amerika Senatosunda 34'e karşı 50 oyla kabul edilmedi.

2 Mart 1927 : Takrir-i Sükun Kanunu (4.03.1925), 4 .03.1929 tarihine kadar uzatıldı.

7 Mart 1927 : İstiklal Mahkemeleri kaldırıldı.

10 Nisan 1927 : Binaların numaralandırılmasına ve sokakların adlandırılmasına dair kanun kabul edildi.

28 Mayıs 1927 : Affedilmeyen 150'liklerin Türk vatandaşlığından çıkarılmasına dair kanun kabul edildi.

29 Mayıs 1927 : İsmet Paşa tarafından Ankara-Kayseri demiryolu hizmete açıldı.

25 Haziran 1927 : Yozgat ilinin adı TBMM'nce Bozok olarak değiştirildi.

1 Temmuz 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra ilk defa İstanbul'a geldi.      (16 Mayıs 1919'da ayrılmıştı.)

4 Temmuz 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, İsmet (İnönü) Paşa ve Kazım (Özalp) Paşa Ordudan ayrıldılar.

27 Ağustos 1927 : Yunanistan'ın Sisam adasından, Türkiye'ye karışıklık çıkarmak için sızan Hacı Sami çetesi yakalandı.

8 Eylül 1927 : Gazi Paşa'nın ilk hastalığı. Almanya'dan Prof. Dr. Von Romberg ve Prof. Dr. Kraus davet edildi.

9 Eylül 1927 : Samsun-Havza demiryolu hizmete açıldı.

10 Ekim 1927 : Memurların maaşı ilk defa peşin olarak ödendi.

15 Ekim 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, CHP Büyük Kongresinde, görüşmelerden sonra söz alarak 6 gün boyunca 6'şar saat konuşmak suretiyle (36 saatte) tarihi söylevlerini verdi. 19 Mayıs 1919'dan başlayarak Kurtuluş Savaşını anlatan bu söylev daha sonra Nutuk adı altında kitaplaştırıldı.

19 Ekim 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, bütün mallarını Cumhuriyet Halk Partisine bıraktı.

28 Ekim 1927 : İlk nüfus sayımı: 13.648.270

                                      1935: 16.158.018

                                      1940: 17.820.950

                                      1945: 18.790.174

                                      1950: 20.947.188

                                      1955: 24.064.763

                                      1960: 27.754.820

                                      1965: 31.391.421

                                      1970: 35.666.549

1 Kasım 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, 3. defa Cumhurbaşkanı seçildi ve TBMM'nin 3. dönem 1. toplantı yılını açtı. (Milletvekili sayısı 316)

3 Kasım 1927 : İsmet Paşa, aşağıdaki isimlerle yeni kabinesini kurdu;

İçişleri Bakanı    : Şükrü (Kaya) Bey,

Milli Savunma B.: Abdülhalik (Renda) Bey,

Maliye Bakanı    : Şükrü (Saraçoğlu) Bey.

4 Kasım 1927 : Ankara'da, Çankaya Caddesi üzerinde ve Müze önünde heykeltıraş  Kanonika tarafından yapılan Gazi M. Kemal Paşa nın heykeli törenle açıldı.

5 Kasım 1927 : İsmet Paşa Kabinesi güvenoyu aldı.

8 Kasım 1927 : İstanbul ve İzmir'de bazı komünistler tutuklandı.

23 Kasım 1927 : Doğu Bölgesinde sıkıyönetim kaldırıldı.

24 Kasım 1927 : Ankara Taşhan'da (Ulus), heykeltıraş Kriepel tarafından yapılan Zafer Anıtı törenle açıldı.

27 Kasım 1927 : Güneydoğu'da 8 ili kapsayan bir Genel Müfettişlik kuruldu. Müfettişliğe İbrahim (Tali) Bey atandı.

17 Aralık 1927 : 'Ceride-i Resmiyye'  763.sayıdan itibaren 'Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete' adıyla yayınlanmaya başladı.

24 Aralık 1927 : Yavuz savaş gemisinin onarımı ili ilgili dedikodular üzerine İsmet Paşa'nın teklifi ile Bahriye Vekili İhsan Bey aleyhinde TBMM, Araştırma Komisyonu kuruldu.

 

1928                                                                

 

8 Ocak 1928 : Adliye Vekili Mahmut Esat (Bozkurt), Latin harfleri ile ilgili olarak Türk Ocağı'nda konuşma yaptı.

26 Ocak 1928 : TBMM tarafından Bahriye Vekili İhsan Bey'in dokunulmazlığının kaldırılmasına ve yüce Divan'a sevkine karar verildi.

29 Ocak 1928 : Hıristiyanlık propagandası yaptığı anlaşılan Amerikan Kız Koleji, Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.

3 Şubat 1928 : İlk olarak İstanbul'da Türkçe Hutbe okundu.

10 Mart 1928 : TBMM, eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey hakkında araştırma yapılmasına karar verdi.

18 Mart 1928 : Eski Bahriye Vekili İhsan Bey, Yavuz Savaş Gemisi meselesiyle ilgili olarak vatana ihanet suçlaması ile suçlandı.

31 Mart 1928 : İzmir (Torbalı)'da deprem.

5 Nisan 1928 : CHP; Anayasa'da yapılacak değişiklikler ve laiklik ilkeleri üzerinde karara vardı.

10 Nisan 1928 : İsmet Paşa ve 120 Milletvekilinin teklifi üzerine Anayasa'dan dini terimlerin kaldırılması hakkındaki kanun (1222 sayılı) kabul edildi. Bu suretle laiklik esası Anayasa'da yer aldı.

14 Nisan 1928 : TBMM, eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey'i Yüce Divan'a sevk etmeye karar verdi.

16 Nisan 1928 : Eski Bahriye Vekili İhsan Bey suçlu bulundu.

17 Nisan 1928 : Ankara'da Ankara Palas Oteli hizmete açıldı.

9 Mayıs 1928 : Ankara Numune Hastanesinin yapılmasına dair kanun kabul edildi.

14 Mayıs 1928 : Eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey, milletvekilliğini korumak suretiyle para cezasına mahkum edildi.

20 Mayıs 1928 : Uluslararası sayıların kabulü hakkındaki kanun kabul edildi.

26 Haziran 1928 : Latin alfabesinin Türkçe'ye uygulanmasının mümkün olup olmadığını incelemek üzere Ankara'da Latin Harfleri Komisyonu toplandı.

12 Temmuz 1928 : Kuraklık dolayısıyla Bakanlar Kurulu acil olarak toplandı.

8 Ağustos 1928 : İstanbul Taksim'de 16.500 İngiliz Lirasına, heykeltıraş Pietro Kanonika'ya yaptırılan Cumhuriyet Anıtı törenle açıldı. Kanonika, eseri hakkında şunları söylemiştir;

"Anıtı yapmadan önce Kurtuluş Savaşına ve Gazi ile Arkadaşlarına ait hemen bütün fotoğrafları inceledim. Anıtta görülen büyük kapının bir tarafı, Türkiye'yi Kurtuluş Savaşı sırasında canlandırmaktadır. Önde Gazi ve ardında askerler bulunmaktadır. Gazi'nin sağ tarafında ayakları dibinde duran bir kadın vardır. Kucağında çocuğu ile titreyen bu kadına Gazi, "Yağmur yağmasına rağmen niçin örtüyü üzerine almadığını" soruyor.Kadın ise sükunetle örtüyü kaldırarak bombaları gösteriyor ve bunların ıslanmaması için için örtüyü üstüne almadığını söylüyor.

Kapının öte tarafında da Cumhuriyet'in ilanı canlandırılmaktadır. Burada önde Gazi, Cumhurbaşkanı kıyafetiyle, ardında da Milli Mücadele'de kendisine en çok yardımı dokunmuş olan İsmet Paşa ve Fevzi (Çakmak) Paşa vardır. Kapının iki tarafında da Türkiye'nin iki alayını canlandıran birer asker ile bayrak vardır. Üst kısmının bir yönünde ağlayan, diğer yönünde gülen birer Türk insanı vardır"

9 Ağustos 1928 : Gazi M. Kemal Paşa'nın, Sarayburnu'nda yazı devrimini müjdeleyen sözleri:

"Arkadaşlar! Güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerini kabul ediyoruz. Bizim güzel, ahengi zengin lisanımız yeni Türk harfleriyle kendini gösterecektir. Yüzyıllardan beri kafalarımızı demir çerçeve içinde bulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmak mecburiyetindeyiz... Yeni Türk harflerini çabuk öğreniniz. Bütün millete, köylüye, çobana, hamala, sandalcıya öğretiniz. Bunu vatanperverlik vazifesi biliniz. Bu vazifeyi yaparken düşününüz ki bir milletin, bir içtimai heyetin yüzde sekseni okuma yazma bilmez. Bu ayıptır. Bundan insan olarak utanmak lazımdır. Bu millet utanmak için yaratılmış bir millet değildir; iftihar etmek için yaratılmış ve iftiharla tarihini doldurmuş bir millettir..."

11 Ağustos 1928 : İbrahim Necmi (Dilmen) Bey, İstanbul Dolmabahçe Sarayı'nda Latin harfleriyle ilk dersi verdi.

25 Ağustos 1928 : 4. Muallimler Birliği Kongresi'nde Ankara öğretmenleri, yeni Türk harflerini öğreteceklerine dair and içtiler.

29 Ağustos 1928 : İsmet Paşa, Dolmabahçe Sarayı'nda, Gazi M. Kemal Paşa'nın yanında Latin harfleri ile ilgili basın toplantısı yaptı. Okuma savaşı açılacağını duyurdu.

14 Eylül 1928 : Gazi M. Kemal Paşa, yeni Türk harfleriyle ilgili yurt gezisine çıktı. (14-21 Eylül tarihlerinde Amasya, Sivas, Kayseri ve Ankara'ya uğradı.)

26 Eylül 1928 : Türk Dili Sözlüğü'nü hazırlamak için ön komisyon kuruldu.

29 Eylül 1928 : Yeni Türk Harfleri Marşı yayınlandı.

4 Ekim 1928 : Kalecik dolaylarında deprem.

15 Ekim 1928 : Bayındırlık Vekili Behiç Bey'in yerine Recep (Peker) getirildi.

1 Kasım 1928 : Türk Harflerinin kabul ve tatbiki hakkındaki kanun (1353 sy.) kabul edildi.

12 Kasım 1928 : İstanbul'da devlet memurları, yeni Türk harflerinden imtihan edildi.

1 Aralık 1928 : Gazete ve sokak levhalarının yeni harflerle yazılması mecburiyeti kabul edildi.

- İstanbul'da bulunan elçilikler Ankara'ya taşınmaya başladı.

- 2. İktisat Şurası toplandı.

10 Aralık 1928 : Soyadı Komisyonu toplandı.

 

1929                                                                

 

1 Ocak 1929 : Türk harflerinin öğretilmesini sağlayacak Millet Mektepleri yurdun her tarafında açıldı. Bu okullar 1936 yılına kadar faaliyet gösterdi.

- Maarif Vekili, devrim öncülerinden Mustafa Necati Bey (doğumu:1894) öldü.

11 Ocak 1929 : Şair Abdülhak Hamit (Tarhan) (1851-1937) açık bulunan İstanbul Milletvekilliğine seçildi.

12 Şubat 1929 : Lenin'in ölümünden sonra Stalin ile iktidar mücadelesine girişen ve Stalin tarafından sürgüne gönderilen, SSCB devriminin önde simalarından Troçki İstanbul'a geldi.

27 Şubat 1929 : Vekaleten idare edilen Maarif (Milli Eğitim) Vekilliği'ne Vasıf (Çınar) Bey atandı.

28 Şubat 1929 : Şişli'de Gazi M. Kemal Paşa'nın Kurtuluş Savaşı hazırlıklarını yaptığı evin müze haline getirilmesi için bir komisyon kuruldu.

3 Mart 1929 : İstanbul'da yayınlanan 'Ta Hronika' adlı gazetede Türk aleyhtarı yazıların yayınlanması üzerine gazete idarehanesi, üniversite gençleri tarafından tahrip edildi.

4 Nisan 1929 : Yerli Malları Haftası ilan edildi.

7 Nisan 1929 : Maarif Vekili Vasıf (Çınar) istifa etti.

23 Nisan 1929 : İlk defa 'Çocuk Bayramı ve Haftası' kutlandı.

18 Mayıs 1929 : Şebinkarahisar ve Suşehri'nde deprem.

2 Haziran 1929 : Muş ili kuruldu.

1 Temmuz 1929 : Ankara-İstanbul şehirlerarası telefon görüşmesi başladı.

17 Temmuz 1929 : İzmir Ceza Mahkemesi; Dr. Hikmet (Kıvılcımlı) ve arkadaşlarını komünistlik propagandasından dolayı 4 yıl hapse mahkum etti.

14 Ağustos 1929 : Eskişehir Temyiz Mahkemesi 20 komüniste, 7 yıl ağır hapis cezası verdi.

1 Eylül 1929 : İlk ve orta öğretim okulları ders müfredatından Arapça ve Farsça dersleri kaldırıldı.

8 Ekim 1929 : Yüksekokullarda Fransızca'dan ayrı ikinci bir yabancı lisanın okutulması kabul edildi.

17 Ekim 1929 : Türkiye-SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) arasında Karadeniz Deniz Silahlarının Sınırlandırılması Antlaşması imzalandı.

25 Ekim 1929 : İstanbul-Berlin arasında ilk hava postası başladı.

- Osmanlı Ceza Kanunu yürürlükten kalktı.

23 Kasım 1929 : Bursa'da tekkelerde ayin yapanlar tutuklandı.