1930-1939 Yılları Arasındaki Önemli Olaylar ve Tarihleri.

 

1930                                                                

 

30 Ocak 1930 : Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kuruldu.

3 Nisan 1930 : Belediyeler Kanunu (1580 sy.) kabul edildi. Bu kanunla kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.

10 Haziran 1930 : Türkiye-Yunanistan arasında 'Ahali Mübadelesi Antlaşması' imzalandı.

11 Haziran 1930 : Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu kabul edildi.

14 Haziran 1930 : Askeri Yargıtay kuruldu.

22 Haziran 1930 : Jandarma Genel Komutanlığı Kuruluş Kanunu kabul edildi.

12 Ağustos 1930 : Fethi (Okyar) Bey tarafından 'Serbest Cumhuriyet Fırkası' kuruldu.

30 Ağustos 1930 : Ankara-Kayseri demiryolu Sivas'a ulaştı.

25 Eylül 1930 : İsmet Paşa Başbakanlıktan istifa etti.

26 Eylül 1930 : Adana'da Abdülkadir Kameli (Öğütçü) tarafından 'Ahali Cumhuriyet Fırkası' kuruldu.

27 Eylül 1930 : İsmet Paşa Kabineyi yeniden kurdu.

29 Eylül 1930 : Edirne'de 'Türk Cumhuriyet Amele ve Ticaret Fırkası' kurulması teşebbüsüne izin verilmedi.

17 Kasım 1930 : Serbest Cumhuriyet Fırkası kendi kendisini feshetti.

21 Aralık 1930 : Ahali Cumhuriyet Fırkası feshedildi.

23 Aralık 1930 : Menemen olayı. Nakşibendi tarikatına bağlı Derviş Mehmet ve kendisine katılan yandaşlarıyla, Menemen'de gösteri yapmak istediler. Menemen'de Yedek Subaylık yapan İlkokul öğretmeni Mustafa Fehmi Kubilay (doğumu:1906) bir manga askerle gericilerin üzerine yürümek ve onları durdurmak istedi. Derviş Mehmet, Kubilay'ı şehit ettikten sonra, başını kesip bir mızrağa takarak kentin sokaklarında dolaştırdı. Bu olayda, Hasan ve Şevki isimli bekçilerimizde şehit olmuşlardır. Orgeneral Mustafa (Muğlalı) başkanlığında kurulan özel bir mahkemede yargılanan suçlular, ölüme mahkum edilmişlerdir.

 

1931                                                                

 

30 Ocak 1931 : Gümrük ve Tekel Bakanlığı kuruldu.

26 Mart 1931 : Ölçüler Kanunu kabul edildi.

15 Nisan 1931 : Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) kuruldu.

23 Nisan 1931 : Fevzi Paşa-Malatya demiryolu işletmeye açıldı.

5 Mayıs 1931 : Gazi M. Kemal Paşa yeniden Cumhurbaşkanı seçildi.

- İsmet (İnönü) Paşa, yeniden kabineyi kurmakla görevlendirildi.

10 Mayıs 1931 : Gazi M. Kemal Paşa, CHP'nin 3.Büyük Kongresinin açılışında yaptığı konuşmada; "Efendiler! ...Birinci umumi kongremiz bundan on iki sene evvel Sivas'ta, bir mektep dershanesinde yapılmıştı. Gelen murahhaslar (üyeler) türlü takipler altında, bir çok müşküllerle karşılaşmışlardı. Müzakerelerimizi dahili ve harici düşmanların süngü ve idam tehditleri altında yapmıştık..."

27 Temmuz 1931 : Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı kuruldu.

5 Ağustos 1931 : İstanbul Teşvikiye'de büyük yangın. 74 ev ve 7 dükkan yandı.

30 Aralık 1931 : Tarım Bakanlığı kuruldu.

 

1932                                                                 

 

15 Ocak 1932 : Samsun'da heykeltıraş Krieppel tarafından yapılan Gazi Heykeli açıldı.

17 Ocak 1932 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Ahmet Derviş (Doğumu:1884) Paşa öldü.

22 Ocak 1932 : İstanbul Yerebatan Camii'nde ilk defa Hafız Yaşar (Okur) tarafından Türkçe Kur'an okundu.

18 Şubat 1932 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Nurettin (dog:1873) Paşa öldü.

19 Şubat 1932 : Halkevleri kuruldu. (8 Ağustos 1951'de kapatıldı.)

23 Nisan 1932 : Kütahya-Balıkesir demiryolu hizmete açıldı.

28 Haziran 1932 : Solhan (Hakkari) ilçesi kuruldu.

9 Temmuz 1932 : Türkiye, Milletler Cemiyeti'ne katıldı.

11 Temmuz 1932 : Gazi M. Kemal Paşa, Türk Tarih Kurumu Kurultayı'nın sonunda yaptığı konuşmada; "Dil işlerini de düşünmek zamanı gelmiştir. Türk dilinin, kendi benliğine, aslındaki güzellik ve zenginliğe kavuşması için bütün devlet teşkilatımızın, dikkatli, alakalı olmasını isteriz!..."

12 Temmuz 1932 : Türk Dil Kurumu kuruldu.

18 Temmuz 1932 : Ezanın Türkçe okunması Diyanet İşleri Başkanlığınca ilgililere duyuruldu ve  Ezan Türkçe olarak okunmaya başlandı.
          Türkçe Ezan;  Tanrı uludur
                                  Şüphesiz bilirim, bildiririm
                                  Tanrı'dan başka yoktur tapacak
                                  Şüphesiz bilirim, bildiririm
                                  Tanrı'nın elçisidir Muhammed
                                  Haydin namaza
                                  Haydin felaha
                                  (Namaz uykudan hayırlıdır)
                                  Tanrı uludur
                                  Tanrı'dan başka yoktur tapacak

27 Temmuz 1932 : İzmir'de Atatürk Anıtı, İsmet Paşa tarafından açıldı.

1 Ağustos 1932 : Türkiye Güzeli Keriman Halis, Dünya Güzeli seçildi.

26 Eylül 1932 : 1.Türk Dil Kurultayı Dolmabahçe Sarayı'nda toplandı.

27 Eylül 1932 : Gazi M. Kemal Paşa, ABD'nin ünlü komutanı, 2.Dünya Savaşı'nda Uzak Şark'ta Japonları dize getiren beş yıldızlı General Mc. Arthur'u kabul etti. (Konuşma 1951'de açıklandı. Gazi bu konuşmada; yeni bir dünya savaşının yakın olduğuna, bu savaşta Amerika'nın tarafsız kalamayacağına, İtalya Başbakanı Mussolini'nin durumunu koruyamayacağına ve izlediği politikanın sonunda, bütün memleketlerinin elinden gideceğine, savaş sonrası Bolşevik tehlikesinin artacağına işaret etmiştir.)

1 Kasım 1932 : Gazi M. Kemal Paşa, TBMM'nin 4.dönem, 2.toplanma yılında yaptığı konuşmada; "Aziz arkadaşlarım! Beynelmilel siyasi ve iktisadi buhranlardan, beşeriyetin duymakta olduğu sıkıntı ve acı devam etmektedir. Siyasi buhranın maliyeti, Silahları Bırakma Konferansının müşküllerinde hulasa olarak müşahede edilebilir. İktisadi buhran ise, milletler arasında mübadelenin azalması ve daralması şeklinde sahasını genişletmiş ve tesirini artırmıştır. Bizim kanaatimizce beynelmilel siyasi emniyetin inkişafı için, ilk ve en mühim şart, milletlerin hiç olmazsa sulhu muhafaza fikrinde, samimi olarak birleşmesidir."

1 Aralık 1932 : Demiryolu Malatya'ya ulaştı.

15 Aralık 1932 : Samsun-Sivas demiryolu hizmete açıldı.

 

1933                                                                

 

1 Şubat 1933 : Bursa'da Türkçe ezanı protesto gösterileri.

6 Şubat 1933 : Gazi M. Kemal Paşa Bursa'da, Bursalılara seslendi: "...Konunun kesin nedeni din değildir. Kesin olarak bilinmelidir ki, Türk Milletinin milli dili ve milli benliği bütün hayatında hakim ve esas olacaktır.

22 Nisan 1933 : Osmanlı borçlarının tasfiyesi amacıyla, Türkiye ile Osmanlı Düyunu Umumiye Hamilleri arasında antlaşma sağlandı.

27 Nisan 1933 : Adana-Fevzipaşa demiryolu hizmete açıldı.

31 Mayıs 1933 : İstanbul Darülfünun'un ilgasına ve Maarif Vekaletince yeni bir üniversite kurulmasına dair kanun kabul edildi.

3 Haziran 1933 : Sümerbank'ın kurulmasına dair kanun kabul edildi.

8 Haziran 1933 : Halk Bankası ve Halk Sandıkları kurulmasına dair kanun kabul edildi.

29 Haziran 1933 : Sivas-Erzurum demiryolu hizmete açıldı.

2 Eylül 1933 : Ulukışla-Kayseri demiryolu hizmete açıldı.

9 Eylül 1933 : İleride İzmir Fuarı adını alacak olan, 9 Eylül Panayırı, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi (Çakmak) Paşa tarafından açıldı.

26 Ekim 1933 : 'Genel Af' kabul edildi.

29 Ekim 1933 : Cumhuriyetin kuruluşunun 10.yılı kutlamaları. Gazi M. Kemal Paşa, daha sonra 10. yıl Nutku olarak adlandırılacak konuşmasında; "... Yurttaşlarım! Az zamanda çok büyük işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türkiye Cumhuriyetidir.... Fakat yaptıklarımızı asla kafi göremeyiz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetindeyiz. Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medeni memleketleri seviyesine çıkaracağız. Milletimizi en geniş refah, vasıta ve kaynaklarına sahip kılacağız. Milli kültürümüzü, muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız...."

5 Kasım 1933 : Eskişehir şeker fabrikası hizmete açıldı.

3 Aralık 1933 : Maarif (Milli Eğitim) Bakanlığı, 'İnkılap Tarihi' dersinin liselerin her sınıfında okutulmasına karar verdi.

 

1934                                                                

   

3 Şubat 1934 : Atina'da, Balkan Paktı Türkiye, Romanya, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalandı.

12 Şubat 1934 : Ünlü Türk Şair ve edibi Cenap Şahabettin (Doğumu:1870) öldü.

4 Mart 1934 : Üniversite ve yüksekokullara 'Devrim' dersi kondu.

- Ankara Radyosu yayına başladı.

20 Mart 1934 : Ankara'da 'İnkılap Tarihi' Kürsüsü kuruldu.

31 Mart 1934 : İstanbul Üniversitesi'nin yeniden yapılandırılması için getirilen Prof. Malş, görevini tamamlayarak Türkiye'den ayrıldı.

15 Nisan 1934 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Kemalettin Sami (Doğumu:1884) Paşa öldü.

14 Mayıs 1934 : İzmir Şehir Meclisi, bugünkü Enternasyonal Fuar'ın yerinde 460.000 metrekarelik bir Kültür park kurulmasına karar verdi.

21 Haziran 1934 : Soyadı Kanunu kabul edildi.

18 Ağustos 1934 : 5 gün sürecek olan 2. Dil Kurultayı başladı.

2 Eylül 1934 : İstanbul'da Kadıköy-Üsküdar arasında Tramvay işletmeye açıldı.

19 Ekim 1934 : Turhal Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

12 Kasım 1934 : Muş'ta deprem. Büyük hasar var.

24 Kasım 1934 : Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya 'Atatürk' soyadı verildi.

26 Kasım 1934 : Atatürk, İsmet Paşa'ya 'İnönü' soyadını verdi.

- Efendi, Bey, Paşa vb. Lakap ve Unvanların kaldırılmasına dair kanun kabul edildi.

3 Aralık 1934 : Bazı kisvelerin giyilmeyeceğine dair kanun kabul edildi. Bu kanunla; ibadet dışında bazı elbiselerin dışarıda giyilmesi yasaklandı.

5 Aralık 1934 : İsmet İnönü ve 191 Milletvekilinin önergesiyle; Türk kadınına Milletvekili seçme ve seçilme hakkı verildi.

17 Aralık 1934 : 'Atatürk' soyadının başkası tarafından kullanılamayacağına dair kanun kabul edildi.

26 Aralık 1934 : Menemen'de Devrim Şehitleri için dikilen 'Kubilay Anıtı' büyük törenle açıldı.

 

1935                                                                

   

1 Şubat 1935 : Ayasofya, Müze olarak hizmete açıldı. Bizans'lılar döneminde yapılmış olan bu ünlü Kilise 1453'de Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethinden sonra Cami haline getirilmişti.

8 Şubat 1935 : Milletvekili seçimleri yapıldı. (383 Erkek, 17 Kadın Milletvekili.)

1 Mart 1935 : Atatürk, 4. Defa Cumhurbaşkanı seçildi.

18 Nisan 1935 : İstanbul'da Uluslararası Kadınlar Kongresi toplandı.

9 Mayıs 1935 : Atatürk, CHP 4. Büyük Kurultayı'nın açılışında yaptığı konuşmada; "Kurultayın sayın üyeleri! ... Uçurum kenarında yıkık bir ülke. Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar... Yıllar süren savaş... Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız, devrimler... İşte Türk genel devrimi..."

27 Mayıs 1935 : Ulusal Bayramlar ve Genel Tatiller hakkında kanun kabul edildi. Bu kanunla hafta tatili 'cuma' gününden 'pazar' gününe alındı.

10 Haziran 1935 : Mülkiye Mektebi'nin adı Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak değiştirildi.

10 Temmuz 1935 : Ekonomi Bakanı Celal Bayar, Sovyet Sanayini incelemek üzere SSCB'ye gitti.

19 Ekim 1935 : Atatürk'e suikast amacıyla, Suriye'den Türkiye'ye sızan kişiler yakalandı.

20 Ekim 1935 : Genel nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz; 16.158.018 kişi.

23 Ekim 1935 : Ergani-Mardin-Diyarbakır demiryolu hizmete girdi.

- Etibank, kuruldu.

9 Kasım 1935 : Türk Mason Derneği, yayınladığı bir bildiriyle, çalışmasına son verdiğini açıkladı. Mallarını halkevlerine bağışladı.

13 Kasım 1935 : İtalya'nın Habeşistan'a saldırması üzerine, Türkiye'de tedbirler alındı. Batı Anadolu'nun stratejik bölgelerine yığınaklar yapıldı.

26 Kasım 1935 : Demiryolu Isparta'ya ulaştı.

29 Kasım 1935 : Paşabahçe cam fabrikası hizmete girdi.

 

1936                                                                

 

9 Ocak 1936 : Ankara'da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi öğretime başladı.

25 Mart 1936 : Afyon-Karakuyu demiryolu hizmete açıldı.

26 Mart 1936 : Bozanözü-Isparta demiryolu hizmete açıldı.

24 Nisan 1936 : Yazar Sami Paşazade Sezai (Doğumu:1859) öldü.

6 Mayıs 1936 : Ankara'da Devlet Konservatuarı kuruldu.

18 Mayıs 1936 : Erzurum-Sivas demiryolu yapımına başlandı.

1 Haziran 1936 : Maliye Bakanlığı ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü kanunları yürürlüğe girdi.

20 Temmuz 1936 : Montreux Antlaşması imzalandı. Lausanne Barış Antlaşması'nda Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki haklarını kısıtlayıcı maddeler bulunmaktaydı. Montreux Antlaşması ile Türkiye, Boğazlar üzerindeki bütün haklarına kavuştu. Bu Antlaşma ile ticaret gemilerinin geçmesi serbest bırakıldı, savaş gemilerinin geçişinde ise, şartlar ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

29 Ağustos 1936 : İstanbul'da, Haliç üzerinde Azapkapı ve Unkapanı'nı birbirine bağlıyacak olan Atatürk Köprüsü'nün temeli atıldı. (Eski köprünün adı Unkapanı köprüsü idi, bu sebeple halen Atatürk Köprüsü'ne Unkapanı Köprüsü de denmektedir.)

25 Eylül 1936 : Harp Okulu, İstanbul'da Harbiye'deki binasından Ankara'da yeni yapılan binasına taşındı.

26 Ekim 1936 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından ve savaş sonrasında İstanbul'a giren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Komutanı Korgeneral Şükrü Naili Gökberk (Doğumu:1876) öldü.

27 Aralık 1936 : İstiklal Marşımızın yazarı, büyük şair, mütefekkir ve din adamı Mehmet Akif Ersoy (doğ:1873) öldü. O tarihlerde Meclis'te Burdur Milletvekili olan M. Akif Ersoy'un Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ithaf ettiği bu muhteşem şiir, 12 Mart 1921'de Meclis'te okunduğunda bütün Milletvekilleri tarafından büyük tezahüratlarla dakikalarca ayakta alkışlanmış ve kabul edilmiştir.

 

İSTİKLAL MARŞI :
(Beste:Zeki Üngör)

Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak!

Çatma kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet bu celal?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal.
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal.

Ben, ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım?
Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner, aşarım;
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma, nasıl böyle bir imanı boğar,
Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın!
Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın,
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın!

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı.
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı;
Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda,
Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,
Etmesin, tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumu, senden, ilahi, şudur ancak emeli;
Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli,
Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli,
Ebedi yurdumun üstünde benim, inlemeli!

O zaman vecd ile bin secde eder, varsa taşım;
Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım,
Fışkırır, ruh-i mücerret gibi yerden naşım;
O zaman yükselerek arşa değer, benim başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!
Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.
Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal!
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet;
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal!  

 

1937                                                                

 

5 Ocak 1937 : Malatya Milletvekili ve Başbakan İsmet İnönü ve 153 Milletvekilinin vermiş olduğu önerge ile Anayasa’nın 2.maddesi “Türkiye Devleti; Cumhuriyetçi, Halkçı, Devletçi, Laik ve İnkılapçıdır” şeklinde değiştirildi. Bu suretle ‘Altı Ok’ Anayasa’ya girmiş oldu.

3 Nisan 1937 : Karabük Demir Çelik Fabrikalarının temeli atıldı.

13 Nisan 1937 : Büyük Şair Abdülhak Hamit Tarhan (Doğumu:1851) öldü.

29 Mayıs 1937 : Türkiye ile Fransa arasında Hatay’ın mülki bütünlüğünü garanti eden antlaşma Cenevre’de imzalandı. Bu suretle Hatay, bağımsız oluyordu.

4 Haziran 1937 : Ziraat Bankası kanunu kabul edildi.

12 Haziran 1937 : Atatürk, çiftliklerini hazineye bağışladı.

8 Temmuz 1937 : Tahran’da Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında ‘Sadabat Paktı’ imzalandı.

20 Eylül 1937 : Türk Tarih Kurultayı, Atatürk’ünde katılımı ile başladı.

- İzinli bulunan Başbakan İnönü’nün yerine Vekaleten Celal Bayar atandı.

27 Eylül 1937 : Büyük Dil Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı’nda toplandı.

25 Ekim 1937 : İsmet İnönü Başbakanlıktan çekildi. Kabineyi kurmakla Celal Bayar görevlendirildi.

- Celal Bayar, Kabinesini açıkladı.
Başbakan            : Celal Bayar
Adliye Bakanı       : Hilmi Uran
Savunma Bakanı   : General Kazım Özalp
İçişleri Bakanı       : Dr. Refik Saydam
Dışişleri Bakanı     : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı       : Fuat Agrali
Milli Eğitim Bk.      : Saffet Arıkan
Bayındırlık Bakanı  : Ali Çetinkaya
Ekonomi Bakanı    : Şakir Kesebir
Sağlık Bakanı        : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük İnşaat Bk  : Rana Tarhan
Tarım Bakanı         : Faik Kurdoğlu

1 Kasım 1937 : Atatürk, TBMM’nin 5.Dönem, 3.Toplantı yılında yaptığı konuşmada; “Sayın Milletvekilleri! Memnuniyetle görmekteyiz ki Cumhuriyet Rejimi, yurdumuzda huzur ve sükunun yerleşmesini temin etmiş bulunuyor... Milletimizin layık olduğu yüksek medeniyet ve refah seviyesine varmasını alıkoyabilecek hiçbir engel düşünmeye yer bırakılmadığını ve bırakılmayacağını huzurunuzda söylemekle bahtiyarım...Ordu, Türk Ordusu!... İşte bütün milletin göğsünü itimat, gurur duyguları ile kabartan şanlı ad!... Ordumuz; Türk topraklarının ve Türkiye idealini tahakkuk ettirmek için sarf etmekte olduğumuz sistemli çalışmaların, yenilmesi imkansız teminatıdır...” Atatürk’ün TBMM’ni son açış konuşmasıdır bu.

16 Kasım 1937 : Diyarbakır-Cizre demiryolu hizmete açıldı.

1 Aralık 1937 : Başbakan Celal Bayar, Cumhuriyet Halk Partisi grubunda 'Hatay' hakkında bilgi verdi.

 

1938                                                                 

 

1 Ocak 1938 : Denizbank kuruldu.

10 Şubat 1938 : Gölcük’te yeni bir Tersane yapılmasına karar verildi.

25 Şubat 1938 : Başbakan Celal Bayar, Balkan Paktı hazırlıkları için, Yunan, Yugoslav ve Romen Başbakanlarıyla toplantı yaptı.

6 Mart 1938 : Atatürk’e Türk doktorları tarafından ilk konsültasyon yapıldı.

13 Mart 1938 : Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Cevat Çobanlı (dog:1871) öldü.

31 Mart 1938 : Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği tarafından Atatürk’ün hastalığı ile ilgili ilk resmi tebliğ yayınlandı.

14 Nisan 1938 : İzmir Konak Vapur İskelesi hizmete açıldı.

19 Nisan 1938 : Kırşehir’de deprem.

25 Nisan 1938 : Başbakan Bayar ve Dışişleri Bakanı Saraçoğlu, Balkan Paktı ile ilgili görüşmeler için Atina’ya gittiler.

27 Nisan 1938 : Yunanistan ile Dostluk Antlaşması imzalandı.

8 Mayıs 1938 : Başbakan Bayar, Yugoslavya’ya gitti.

1 Haziran 1938 : Atatürk, doktorların tavsiyeleri üzerine İstanbul Boğazı'nda demirleyen Savanora yatında kalmaya başladı.

29 Haziran 1938 : 150'liklerin Affedilmesine dair kanun Meclis'te kabul edildi.

5 Temmuz 1938 : Türk Ordusu Hatay'a girdi.

8 Temmuz 1938 : Hatay davası, Türkiye'nin istediği gibi çözümlendi.

2 Eylül 1938 : 'Hatay Cumhuriyeti' bağımsızlığını ilan etti. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen seçildi.

15 Eylül 1938 : Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. (Ölümünden sonra, 28.11.1938'de açılmıştır.)

16 Ekim 1938 : Atatürk'ün hastalığı hakkında günlük resmi bildiriler yayınlanmaya başlandı.

1 Kasım 1938 : TBMM'nin 4. Dönem, 4.Toplantı yılının açılışını Atatürk adına Başbakan Celal Bayar yaptı. Atatürk'ün açılış konuşması, Bayar tarafından okundu.

8 Kasım 1938 : Atatürk'ün sağlık durumunun ciddi bir hal alması üzerine, sabah ve akşam olmak üzere iki ayrı tebliğ yayınlanmaya başlandı.

10 KASIM 1938 : ATATÜRK; SAAT 09.05'DE İSTANBUL DOLMABAHÇE SARAYI'NDA VEFAT ETTİ. Müdavi ve Müşavir tabiplerin verdikleri son rapor; "Reisicumhur Atatürk'ün umumi hallerinde vahamet dün gece saat 24.00'te neşredilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 İkinci teşrin (Kasım) 1938 Perşembe günü saat dokuzu beş geçe, Büyük Şefimiz derin koma içinde terki diyar etmişlerdir."
Müdavi (tedavi eden) tabipler: Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof. Dr. Mim Kemal Öke, Dr. Nihat Reşat Belger.
Müşavir (danışman) tabipler: Prof. Dr. Akil Muhtar Özden. Prof. Dr. Hayrullah Diker, Prof. Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr.   M. Kamil Berk, Dr. Abravaya Marmal.

11 Kasım 1938 : Anayasa'nın 34.maddesi uyarınca, Reisicumhur adayının seçilmesi için TBMM toplantısından önce Parti Grubu toplandı. Malatya Milletvekili İsmet İnönü, Parti Grubunda mevcut 323 Milletvekilinin 322 sinin oyu ile aday gösterildi. TBMM'de yapılan oylamada ise oybirliği ile (348 Milletvekili) Cumhurbaşkanlığına seçildi.

- Başbakan Celal Bayar, istifasını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye sundu. İnönü yeni kabineyi kurmakla tekrar Celal  Bayar'ı görevlendirdi.

16 Kasım 1938 : Atatürk'ün naaşı halkın son kez görmesi amacıyla 19 Kasım'a kadar Dolmabahçe Sarayı'nda Katafalka konuldu. Halkın büyük ilgisi karşısında, yaşanan izdihamda 7'si kadın toplam 11 kişi ezilerek öldü.

- Atatürk'ün cenaze namazını Diyanet İşleri Başkanı Ord.Prof. Şerafettin Yalkaya kıldırdı.

- Kabine, 342 üyenin oybirliği ile güvenoyu aldı.

19 Kasım 1938 : Atatürk'ün Naaşı, 12 generalin eşliğinde Dolmabahçe Saray'ından alındı, Sarayburnu'ndan Zafer Muhribiyle, Yavuz Savaş Gemisi'ne taşındı. Yavuz, Ata'nın Naaşı'nı İzmit'te Tren'e bıraktı. Naaş, 20 Kasım'da Ankara'ya ulaştı. Ata'nın Naaşı'nın geçtiği tüm yerlerde Halk, O'nu son kez uğurlamak için yollara akın etmişti. İstanbul'dan Ankara'ya kadar mahşeri bir kalabalık Büyük Kurtarıcısını son kez selamlıyordu.

20 Kasım 1938 : Ankara'da 12 Milletvekili tarafından Tren'den alınan tabut, top arabasına konularak TBMM önündeki Katafalka yerleştirildi. Ankara ve civar illerden gelen Halk 2 gün 2 gece Ata'nın önünden son bir defa daha geçtiler.

21 Kasım 1938 : Atatürk'ün Naaşı, törenle Ankara Etnografya Müzesindeki geçici kabrine konuldu.

-Türkiye Cumhuriyeti'nin 2. Cumhurbaşkanı, Atatürk'ün yakın arkadaşı İsmet İnönü, Atatürk için, Millete yayınladığı beyannamede; "Büyük Türk Milletine; Bütün ömrünü hizmetine vakfettiği sevgili milletinin ihtiram kolları üstünde, Ulu Atatürk'ün fani vücudu istirahat yerine tevdi edilmiştir. Hakikatte Yattığı yer, Türk Milletinin, O'nun aşk ve iftiharlarla dolu olan kahraman ve vefalı göğsüdür.
Atatürk, tarihte uğradığımız en zalim ve haksız itham gününde meydana atılmış, Türk Milletinin masum ve haklı olduğunu iddia ve ilan etmiştir. İlk önce, ehemmiyeti kavranmamış olan gür sesi asla yıpranmayan bir kuvvetle nihayet bütün cihanın şuuruna nüfuz etmiştir.
 ...
Devletimizin banisi ve milletimizin fedakar, sadık hadimi, insanlık idealinin aşık ve mümtaz siması eşsiz Kahraman Atatürk; VATAN SANA MİNNETTARDIR! .... "

26 Kasım 1938 : İsmet İnönü'ye, Cumhuriyet Halk Partisi değişmez Genel Başkanı unvanı verildi.

28 Kasım 1938 : Atatürk'ün vasiyetnamesi açıldı. Atatürk, vasiyetnamesinde şu hususları belirtmiştir; "Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya'daki gayrimenkul ve gayrimenkul emvalimi Cumhuriyet Halk Partisi'ne atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum.
1- Nukut ve hisse senetleri şimdiki gibi İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.
2- Her seneki nemadan bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe Makbule'ye ayda 1.000 lira, ve Rukiye ile Nebile'ye şimdilik 100'er lira verilecektir.
3- Sabiha Gökçen'e bir ev alınabilecek ayrıca para verilecektir.
4- Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.
5- İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.
6- Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsis edilecektir.
    Kemal Atatürk

12 Aralık 1938 : Sivas-Erzincan demiryolu hizmete açıldı.

- Diyarbakır-Cizre-Van demiryolu yapımına başlandı.

26 Aralık 1938 : CHP Olağanüstü Kurultayı'nca Kemal Atatürk 'Ebedi Başkan', İsmet İnönü 'Değişmez Başkan' seçildi.

28 Aralık 1938 : Milli Eğitim Bakanlığı'na Hasan Ali Yücel getirildi. 

 

1939                                                                

 

25 Ocak 1939 : Celal Bayar, Başbakanlık'tan çekildi.

-Yeni Hükümeti kurmakla Dr. Refik Saydam görevlendirildi.
Başbakan                    : Dr. Refik Saydam
Adliye Bakanı              : Tevfik Fikret Sılay
Milli Savunma Bakanı   : Gen. Naci Tınaz
İçişleri Bakanı              : Faik Öztrak
Dışişleri Bakanı            : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı              : Fuat Ağralı
Bayındırlık Bakanı         : Ali Çetinkaya
Milli Eğitim Bakanı        : Hasan Ali Yücel
Ekonomi Bakanı           : Hüsnü Çakır
Sağlık Bakanı               : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük ve İnşaat Bk.    : Ali Rıza Tarhan
Tarım Bakanı                 : Muhlis Erkmen

27 Ocak 1939 : Kabine, TBMM'de oybirliği ile güvenoyu aldı. TBMM seçimlerin yenilenmesine karar verdi.

19 Şubat 1939 : Ülke genelinde 158 ayrı yerde yeni Halkevleri açıldı.

21 Mart 1939 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Ali Hikmet Ayerdem (Doğumu:1877) öldü.

26 Mart 1939 : Milletvekili seçimleri yapıldı.

3 Nisan 1939 : TBMM açıldı. İsmet İnönü, Meclisin oybirliği ile yeniden Cumhurbaşkanlığına seçildi.

- Dr. Refik Saydam istifa etti, Kabineyi Kurmakla tekrar görevlendirildi. TBMM'den güvenoyu aldı.

12 Mayıs 1939 : Türk-İngiliz Antlaşması imzalandı. Müşterek bildiri: "Türkiye Hükümeti ve Büyük Britanya Hükümeti bir saldırı hareketinin Akdeniz Bölgesinde bir savaşa yönelmesi halinde bilfiil işbirliği yapmaya ve güçlerinin bütünü ile yardım ve ilgiyi birbirlerine göstermeye hazır bulunduklarını beyan ederler..." İkinci Dünya Savaşı'nın ayak sesleri duyulmaya başlanmıştı.

23 Haziran 1939 : 'Türkiye ile Suriye arasında arazi mesailinin kati surette hallini mutazammın' antlaşma imzalandı. Bu antlaşmayla 'Hatay' sorunu çözümlendi.

29 Haziran 1939 : Hatay'ın Türk olan yöneticileri Hatay Cumhuriyeti'nin Anavatana bağlanmasını istediler. Olağanüstü toplanan Hatay Meclisi oybirliği ile Türkiye'ye katılma kararı aldı.

30 Haziran 1939 : TBMM, Hatay'ın Türkiye'ye katılmasını oybirliği ile onayladı.

5 Temmuz 1939 : CHP İl Başkanlıkları, Valilerin uhdesinden alındı.

7 Temmuz 1939 : Hatay İli kuruluş kanunu kabul edildi.

20 Temmuz 1939 : Samsun'da meydana gelen selde büyük hasar oldu.

23 Temmuz 1939 : Hatay'da törenle Fransız Bayrağı indirildi, Türk Bayrağı çekildi. Hatay'da kalan son Fransız birliği de aynı gün ayrıldı.

28 Temmuz 1939 : Demiryolu Aşkale'ye ulaştı.

1 Eylül 1939 : Alman orduları Lehistan'a girdi, İkinci Dünya Savaşı resmen başladı.

6 Eylül 1939 : Demiryolu Erzurum'a ulaştı.

10 Eylül 1939 : Karabük Demir ve Çelik fabrikaları üretime başladı.

22 Eylül 1939 : Dikili'de deprem. 22 kişi öldü, yüzlerce ev yıkıldı.

27 Eylül 1939 : Moskova'da Türk-Sovyet görüşmeleri Dışişleri Bakanları Saraçoğlu-Molotof arasında başladı.

17 Ekim 1939 : Moskova'da 21 gündür süren Türk-Sovyet görüşmeleri kesildi.

19 Ekim 1939 : Türkiye-Fransa-İngiltere arasında Üçlü Yardım (Ankara Paktı) imzalandı. Antlaşma hiçbir devlete karşı olmayarak, yalnız savunma amaçlı olarak düzenlenmişti. Bu antlaşmanın yüklediği koşullar arasında, Türkiye'nin SSCB ile silahlı bir antlaşmazlığa düşmeyeceğine dair açık kayıtlar konulmuştu.

22 Ekim 1939 : Sivas Lokomotif Vagon Atölyesi faaliyete başladı.

26 Ekim 1939 : TBMM yeni binasının temeli atıldı.

22 Kasım 1939 : Tercan'da deprem.

20 Aralık 1939 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Yakup Şevki Subaşı (Doğumu:1876) öldü.

25 Aralık 1939 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Ömer Halis Bıyıktay (Doğumu:1883) öldü.

27 Aralık 1939 : Cumhuriyet tarihinin en büyük felaketlerinden birisi olan Erzincan depremi. 40.000 kişi öldü. Binlerce kişi evsiz kaldı.